Koruyucu Ortodontik Tedavi Nedir?
Tüm tıp dallarında olduğu gibi, ortodontide de temel prensip, bozukluğun oluşmamasıdır. Bu amaçla alınan tedbirlerin tamamına koruyucu ortodonti denir. Koruyucu ortodontik tedavilerin başlıcaları diş çürüklerinin önlenmesidir. Süt dişleri, arkalarından gelecek olan daimi dişlere yer tutucu olarak görev yaptıkları için çok önemlidir. Süt dişlerinin çürümemesi için, dişlerin ağıza sürmelerinden itibaren korunmaları gerekir.
Durdurucu Ortodontik Tedavi Nedir?
Durdurucu ortodontik tedaviler ise, oluşmakta olan bozukluğun, etkeninin ortadan kaldırılması yoluyla ilerlemesinin durdurulması esasına dayanır. Parmak emme, ağız solunumu gibi etkenleri ortadan kaldırırsak, dişlerde oluşan açık kapanış durumunu durdurmak bu duruma örnektir.
Düzeltici Ortodontik Tedavi Nedir?
Ortaya çıkmış olan ortodontik bozuklukların, hareketli aygıtlar ya da braketler düzeltilmesi, düzeltici ortodontidir. Tüm ortodontik tedaviler bu sınıflamaya girerler.
Ortodontist/Ortodonti uzmanı kimdir?
Çapraşıklık ve kapanış bozuklukları gibi ortodontik sorunların tedavileri konusunda uzmanlaşmış olan diş hekimine ortodontist veya ortodonti uzmanı denilmektedir.
5 yıllık diş hekimliği öğrenimi sonrasında üniversitelerde verilen 4 senelik doktora veya uzmanlık programından mezun olmuş kişiler bu ünvanını hak etmektedir.
Ortodontik Tedaviye İhtiyacım Olduğunu Nasıl Anlayabilirim?
1- Dişlerinizde farkedilen çapraşıklık, alt veya üst çenenizde göze batan ilerilik, gerilik, eğrilik veya yüzün diğer kesimleri ile bir uyumsuzluk varsa,
2- Gülümsemenizde sizi rahatsız eden bir durum varsa: mesela gülerken dişetleriniz aşırı gözüküyor veya ağız kenarlarında karanlık boşluklar oluşuyorsa,
3- Çene ve diş ilişkileriniz yüzünden ısırma ve çiğneme problemi yaşıyorsanız,
4- Şiddetli ağız solunumu yapıyor, parmak emiyor, tırnak yiyorsanız veya geçmişte bunun gibi bazı uzun süren alışkanlıklarınız oldu ise,
5- Ağzınızı kapatmakta güçlük çekiyorsanız, dudaklarınız kapanışı sağlamaya yetmiyorsa,
6- Çene eklemlerinizden ses geliyor, çene kaslarınızda ağrı hissediyor veya çene kilitlenmeleri yaşıyorsanız, alt çeneniz sanki üst çenenizin içine hapsolmuşsa,
7- Dudak damak yarığı veya benzer bir sendromla doğmuşsanız,
8- Ailenizde ortodontik problem yaşamış veya dişlerini çok erken yaşta kaybetmiş bireyler varsa,
9- Ağzınızda en az bir eksik diş varsa ve diğer dişler o bölgeye doğru kaymaya başlamışsa,
10- Çapraşıklık sebebiyle dişlerinizi iyi temizleyemiyor ve bu nedenle dişeti problemleri yaşıyorsanız,
11- Dişlerinizin arasında geniş boşluklar varsa,
12- Diş hekiminiz kaplamanızı veya dolgunuzu yaparken dişinizin pozisyonundan kaynaklanan bir zorluk yaşıyorsa,
13- Erken süt dişi çekimi yapılmışsa,
14- Dilinizi ön dişlerinizin arasına sokarak yutkunuyor ve konuşuyorsanız, arka dişlerinizi kapattığınızda kesici dişleriniz dikey yönde birbiri ile temas etmiyorsa, bütün bunlar ortodontik tedaviye aday olabileceğinizin göstergesidir.
Diş Teli Çeşitleri
Günümüzde diş teli tedavisinde kullanılmak üzere farklı diş teli seçenekleri mevcuttur.
Metal Diş Telleri
Yaygın olarak kullanılan metal diş telleridir. Metal diş tellerinin üzerine özellikle çocuklarda renk renk elastik bantlar kullanılabilir.
Seramik Diş Telleri
Seramikten yapılan bu diş telleri (braketler) şeffafdır. Hijyene dikkat etmek gerekir.
İçten Takılan Diş Telleri (Lingual Braketler)
Dişlerin dile bakan iç yüzeyinden takılan diş telleridir. Her vaka için uygun olmayabilir. İç tarafa takıldığı için görünümde çok farkedilmezler.
Clear Aligner (Diş Teli Kullanılmadan Yapılan Ortodonti)
Diş telleri olmadan, şeffaf plakların kullanımıyla dişlerin düzeltilmesini sağlayan bir ortodonti tedavisidir. Diş teli kullanılmadan yapılan ortodonti tedavisinde , yaklaşık 12-16 adet şeffaf plak kullanımı söz konusudur. Bu plakaların gözle görülmesi ve fark edilmesi zordur. Şeffaf plaklar istenildiğinde çıkartılabilip temizlenebilmektedir.
Görünmez braket (invisalign) nedir? – Görünmeyen Diş Telleri Var mıdır?
Bunlar dişleri düzeltmek için kullanılan sağlam plastik kalıplardır. Her hasta için, birbirinden farklı takımlar üretilir. Her takım birkaç hafta kullanılıp diğeriyle değiştirilir. Şeffaf plastikten olup, neredeyse görünmezlerdir. Bu hizalayıcıların günde 22-23 saat kullanılmaları gerekir. Yemek yerken,diş fırçalarken veya bir şeyler içerken çıkarılabilirler. Bunları kullanmadan önce bütün kalıcı dişlerin çıkmış olması gerekir.
Diş Telleri Dişleri Nasıl Tedavi Ederler?
Diş telleri dişi istenilen yöne itmek için baskı uygulayarak çalışırlar. Tedavi boyunca dişler yer değiştirdiğinden arada ayarlamalar gerekmektedir.
Diş Telleri Ağıza Nasıl Yerleştirilir?
Bunlar takılırken diş hekiminiz özel yapıştırıcılar kullanarak dişinize minik braketler takacaktır. Daha sonra bu diş tellerinin arasından yay teli denilen teller geçirir. Bu yay telleri dişlerin hareket edeceği yönde belirli bir rota sağlarlar. Ligature denilen küçük elastik bantlar, yay tellerini diş tellerine bağlamak için kullanılabilir ve hasta her ziyarette farklı bir renk seçebilir.
Diş Telleri Acı Verir mi?
Diş Telleri takıldıktan sonra birkaç gün rahatsızlık duymak normaldir. Dişleriniz sızlayabilir ve teller dil ve dudaklarınızı kaşındırabilir. Çoğu rahatsızlık 1-2 haftaya geçmesine rağmen teller değişirken veya ayarlanırken gene hafif ağrı olabilir. Ağrıyı geçirmek için doktorunuzun tavsiye edeceği herhangi bir ağrıkesici kullanabilirsiniz.
Neden Sabitleyici (Retainer) Kullanılır?
Sabitleyicinin amacı düzeltici ortodontik tedavi sonrası dişleri yerinde tutmaktır. Isırışınız düzeltildiğinde kemik ve dişetlerinin diş çevresinde sabitleşmek için zamana ihtiyacı vardır.
Yer Açmak İçin Diş Çekilmesi Gerekecek Mi?
Ağzınızda bütün kalıcı dişleriniz için yeterince yer olmayabilir, bu yüzden bir kaç dişin çekilmesi gerekebilir. Eğer durum böyleyse diş hekiminiz bunu sizinle paylaşacaktır. Bazen başka tedaviler kullanılarak da ağızda yer açılabilir.
Ortodonti Acı Veren Bir İşlem Midir?
İlk bir –iki hafta alışmaya bağlı bazı ufak sorunlar yaşanabilir. Bunun dışında hasta yediklerine biraz dikkat ederek normal yaşantısını sürdürür. Ayda bir, kontrol ve ayarlar için doktoru görmek gerekir.
Ortodontik Tedavi Sırasında Nelere Dikkat Etmeli?
Tedavinin başladığı ilk günlerde, dişlerin üzerine yapıştırılan braketlerin ve tellerin yanağın iç yüzeyinde tahriş yapması doğaldır. Ağız dokuları bu tarz yabancı maddelere çok kolay uyum sağlayacak ve sonraki günlerde bu sorun olmayacaktır. Alışma süresince çok tuzlu ve acı yiyecekler yememek, tahriş olmuş bölgelerin acımaması açısından önemlidir.
Ortodontik tedavi sırasında diş temizliği çok önemlidir. Teller dişlerin bakımını kısmen zorlaştırsa da düzenli fırçalama halinde gerekli hijyen kolaylıkla sağlanabilir. Dişlerinizi nasıl fırçalayacağınızı ortodontistiniz size ayrıntılı olarak anlatacaktır. Fırçalama sırasında özellikle dişetleri ile braketler arasındaki alanı iyi temizlemeye dikkat etmek gerekmektedir. İdeal diş fırçalama süresi 2-3 dakikadır. Fırçalamadan sonra braketlerin aralarında kalan alanlar da arayüz fırçası ile temizlenmelidir. Dişlerin yan temas yüzeylerini temizlemesi için diş ipi kullanılmalıdır. Ortodontik tedavide kullanılmak üzere üretilmiş olan superfloss diş iplerinin uç kısımları, tellerin arasından kolayca geçecek biçimde sert yapılmıştır.
Arayüz fırçaları resimde gösterilen biçimde dikey yönde kullanılmalı, bu sırada dişetlerinin de temizlendiğinden emin olunmalıdır.
Tedavi sırasında özellikle aylık randevulardan sonra dişlerde hassasiyet ve hareket etme hissi olması doğaldır. Bu durumda telaşlanmamalı ve gerekli durumda doktorunuzdan bilgi almalısınız.
Sert gıdalar, braketlerinizi kopartabilir ve diş etlerinize hasar verebilir. Braketlerin kopması aynı zamanda tedaviyi de aksatacak, sık sık yaşanması durumunda tedavinin bitirilmesine bile sebep olacaktır. Bu sebeple tedavi sırasında çok sert (fındık, kemikli et vb) besinler tüketilmemeli, meyveler soyulup dilimlendikten sonra arka dişlerle yenmeli, çekirdekli meyvelerin (zeytin ve erik gibi) çekirdekleri çıkartılmalıdır.
Hem ortodontik tedavi sırasında, hem de tedavi sonrasında, dişlerin ara yüzlerindeki çürümeyi engellemek açısından diş ipi kullanılmalıdır. Hiç ortodontik tedavi görmemiş bireyler de diş ipi kullanmalıdır, çünkü diş fırçalama ile dişlerin temas yüzeyleri temizlenemez. diş ipi kullanırken dikkat etmemiz gereken, diş etlerimizi tahriş etmemek, diş ipini sadece diş yüzeylerine uygulamaktır.
Ortodontik tedaviyle ilgili zorluklara kolaylıkla alışılmakta, ve tedavinin ilk birkaç gününden sonra hemen hemen hiç hissedilmemektedir.
Ortodontik Tedavi Sonrasında Nelere Dikkat Etmeli?
Ortodontik tedavi sırasında yapılan diş hareketleri, tedavi sonrasında geri dönmek (nüks) isterler. Dişlerin eski hallerine dönmek istemelerinin sebebi, hem diş eti fibrillerinin esnek olmasından, hem de ısırma, çiğneme gibi hareketlerin dişleri ön tarafa doğru hareket ettirmelerinden kaynaklanır. Ortodontik tedavi sonrasında düzgün hale gelen dişlerimizi korumak, tedavinin kendisi kadar önemlidir. Hem iyi bir ağız bakımı yaparak dişlerin çürümelerini engellemek, hem de ortodontistimizin vereceği damaklıkları kullanmak, dişlerin tekrar eski yerlerine gitmelerini engellemek, hem de çiğneme fonksiyonunu tam olarak yapabilmesi sağlar.
Ortodonti Tedavisinde Ağız Hijyeni Nasıl Sağlanmalıdır?
Diş Fırçalama
Yumuşak uçlu diş fırçası kullanın – yumuşak uçlar çatlak ve köşelere ulaşmakta orta ve sert uçlardan daha başarılıdırlar ayrıca dişetlerini rahatsız etmezler. Bazı markalar, özellikle diş teli olan insanlar için diş fırçası üretirler. Çift seviye olarak bilinen bu fırçalar kenarlarda daha uzun, ortalarda daha kısa kıllara sahiptir. Bu diş fırçalarını özellikle aramanıza gerek yoktur çünkü artık çoğu diş fırçası bu şekilde üretilmektedir. En önemlisi yumuşak ve ADA tarafından onaylanmış bir diş fırçası bulmaktır. Bunun haricinde fırçanın boyu, şekli ve diğer özellikleri size bağlıdır. Gerekli olmamakla beraber eğer elinizde varsa, diş telleri ile kullanımı güvenlidir. Tek dikkat edilmesi gereken fırçanın plastik arkasının diş tellerine çarpmamasıdır. Ayrıca dişe takılı olanları gevşetmemek veya hasar vermemek için orta hızda kullanım tavsiye edilir. Günde en az 2-3 defa diş fırçalayın – Günde en az 1 kez yatmadan önce ve 1 kere de başka bir zaman diş fırçalayın. Braketlerin arasında veya çevresinde yemek kalmadığından emin olmak için en iyisi yemek sonrası diş fırçalamaktır. Dişler her sefer en az 2-3 dakika yavaş ve dikkatlice fırçalanmalıdır. Dişin ve diş tellerinin içini dışını ve çiğneme alanlarını fırçalamak önemlidir. Dişinizi en az 2-3 dakika fırçalamak önemlidir. Yeterince fırçaladığınızdan emin olmak için saat veya kronometre kullanabilirsiniz.
Diş İpi
Günde en az 1 kere diş ipi kullanın. Diş telleri varken diş ipi kullanmak mümkün gözükmese de, bu hem kolayca yapılabilir hem de gereklidir. Tellerin ve dişeti çizgisinin arası için özel diş ipleri vardır. Diş telleri ilk takıldığında, diş ipi kullanım teknikleri diş hekiminiz tarafından gösterilebilir. Eğer doğru yaptığınızdan emin değilseniz diş hekiminize danışabilirsiniz.
Fluorid
Marka önemli olmamakla Fluoridli diş macunu kullanımı önerilmektedir. Daha fazla fluorid için marketlerde satılan gargaraları deneyebilirsiniz. Bu gargaralar ortodontik tedavi sırasında dişleri güçlendirecek ve koruyacak kadar fluorid içerirler. Ama dişinizde çürük varsa veya olma ihtimali varsa ortodontistiniz size daha yoğun bir gargara tavsiye edebilir. Diş kliniğinde tedavi – Düzenli ziyaretlerinizde diş hekiminiz de genelde jel şeklinde bir fluorid tedavisi de yapabilir. Eğer eski çürükleriniz varsa doktorunuz bu tedaviyi tavsiye edebilir.
Yardımcı Araçlar
Plastik uçlu veya tek öbekli fırçalar – Bunlar köşelere ve çatlaklara rahat erişebilmenizi sağlayan fırçalardır. Tek öbekli fırçalar pipo temizleyicilerine benzerler. Oral irrigatorler – bu cihazlar ağzınızdaki yemek parçalarını temizlemek için dişlerinize yüksek basınçlı su püskürtürler. Bunlar ağız hijyenine yardımcı olmak için kullanılmaları gerekir, ama asla diş fırçalamanın yerine geçmezler. Diş tellerine zarar vermemek için orta hızda çalıştırılmaları gerekir. Antibakteriyel Gargaralar – Bu gargaralar büyükler için iyi olmalarına rağmen içerdikleri yüksek alkol çocuklar için zararlıdır. Çocukların kullanımı için alkolsüz gargaralar olmasına rağmen bunlar sadece nefesi ferahlatırlar ve bakteriye karşı etkisizdirler. Çocuğunuz için antibakteriyel gargara almadan önce, ortodontistinize hangi gargaranın uygun olabileceğini danışmalısınız. Eğer ağız hijyeni ürünlerinden herhangi biri hakkında sorularınız varsa bunları rahatlıkla ortodontistinize sorabilirsiniz. Sabitleyicilerin (Retainer) bakımı Eğer ağzınızda sabitleyici veya başka çıkartılabilir ortodontik aletler varsa bunların da düzenli temizlenmeleri gerekir. Bunları hergün biraz diş macunuyla fırçalayabilirsiniz. Ağız ve dişetlerine temas eden yerleri fırçalamanız önemlidir. Eğer temizleme solüsyonu kullanmak istiyorsanız ortodontistinize hangisini kullanmanız gerektiğini sorabilirsiniz. Bazı temizleme solüsyonları ortodontik aletlerdeki tel ve metalleri aşındırabilir. Aleti yıkarken asla sıcak su kullanmayın. Plastik bölümleri yamultarak aleti kullanılmaz hale getirebilir. Sabitleyici ağzınızda değilken ortodontistinizin verdiği kutuda saklayabilirsiniz.
Düzgün Beslenme
Diş teline zarar verebilecek besinlerden de uzak durmalısınız. Diş tellerin devamlı kırılması tedavi süresini uzatıcı bir etkendir. Sert ve yapışkan yiyeceklerden uzak durun. Karamel, şeker, sakız vs. brakete zarar vererek tel ve aralıkların içine kaçabilirler. Yiyecekler orada sıkıştıklarında çürük yapan bakterilerin beslenmesi için yeterince şeker sağlarlar. Şekerli yiyeceklerin kullanımı azaltılmalıdır. Tatlı ve gazlı içecekleri hala tüketebilirsiniz ama ne kadar şekerli yerseniz çürük riski de o kadar artar. Sadece ne yediğiniz değil, ne zaman yediğiniz de önemlidir. Sık aralıklarla şekerli yiyecek tüketmek, bu yiyecekleri şeker içermeyen bir öğünle yemekten de daha kötüdür. Bakterilerin asite dönüştürecek şekeri ne kadar çok olursa çürüme riski de o kadar artar.
Ortodontik Tedavinin Riskleri
Tüm tıbbi tedavilerde olduğu gibi ortodontik tedavinin de bazı riskleri vardır.
* Çürük ve dişeti hastalıkları: Ağız bakımı iyi olmayan hastada ortodontik tedaviye başlanmamalıdır.
* Dişin zarar görmesi: Eğer dişler tedavi boyunca iyi fırçalanmazsa dişin üzerinde kalıcı lekeler görülür.
* Ağız dokularının yaralanması, herhangi bir parçanın yutulması gerçekleşebilir.
* Kök erimesi: Çok nadirde olsa tedavi sırasında meydana gelebilecek bir durumdur.
* Tedavi sırasında ve sonrasında büyüme: Tedavi sırasında gerçekleşen büyüme tedaviye olumlu katkıda bulunabileceği gibi istenmeyen yönde de olabilir.
* Çene eklemi problemi: Bazen ortodontik tedavi sırasında veya sonrasında problem çıkabilir.
* Tedavi süresinin hastanın büyümesine,tedavi boyunca sık sık kırılan apareylere ve hastanın uyumsuzluğuna bağlı olarak uzaması.
Ortodontik Tedavi Dişlerime Zarar Verir mi ?
Ortodontik tedavi sırasında hekminizin size anlattığı kurallara uyduğunuz ve ağız bakımına gereken özeni gösterdiğiniz takdirde bir sorunla karşılaşma ihtimaliniz düşecektir.
Ortodontik tedavi (tel tedavisi) pahalı mıdır ?
Ortodontik tedavi uzun süreli bir tedavidir. Ortodontik tedavilerin vakaların zorluğuna, tedavi süresine ve uygulanacak olan tedavi tekniğine, seçilecek diş teline göre ücretler değişmektedir. Ortodontik tedavi ile kendi doğal dişlerinizle estetik sağlanmaktadır.
